Euskal kultura orain
Euskal literatura une osasuntsuan dago. Gure historian, inoiz baino gehiago idazten, argitaratzen eta irakurtzen da euskaraz gaur egun. Euskal argitaletxeak gogotsu ari dira lanean, baita ere, diskoaren munduan, musika baita euskara eta euskal kultura barreiatzeko kultur produkturik indartsuena, zinemarekin, bideoarekin, antzerkiaren eta hedabideekin batera.
470. Kirmen Uribe (Ondarroa, 1970). Poesia,
entseguak eta haur literatura argitaratu ditu;
kantak ere idatzi izan ditu, eta ikuskizun multimediatan
partaide izan da. Espainiako Literatura
Saria irabazi zuen 2010ean, New York-
Bilbao-New York obrarekin. 471. Harkaitz Cano
(Lasarte-Oria, 1975).
Poemak, ipuinak,
kronikak eta eleberriak
idatzi ditu, askotan
jazza eta arte garaikidea
ardatz hartuta.
Piano gainean gosaltzen
kronika liburua izan da,
oraingoz, bere
obra goratuena. 472. Gor Diskak
etxe
diskografikoa
1991z geroztik
ari da lanean
Iruñean, estilo
guztietako talde
berriak
bultzatuz
(punk, ska,
heavy, pop, rock,
dance, metal). 473. Trikitiak gure mugak gainditu ditu, Tapia eta Leturia edo Kepa Junkera
musikari berritzaileen eskutik. 474. Euskal antzerkiak hats handia gordetzen du Iparraldean, Antton Luku eta beste eragile
batzuen lanari esker. Zuberoako pastoralak arrakasta handiz biltzen ditu milaka entzule. Herri
ikuskizun bat izateari utzi gabe, pastoralen testuek berrikuntza poetiko handi bat ezagutu
dute Etxahun Iruri (Iruri, 1908-1979) idazleak urratutako bideari, Junes Casenavek (Santa Grazi,
1924) eman dion jarraitasunari esker. 475. Zinemira atalak euskal zinemagintzari
begiratzen dio, 2009az geroztik, Donostiako
Nazioarteko Zinemaldian. 476. Euskal literaturaren klasiko batzuk oinarri
ederra izan dira zinema gidoiak sortzeko: Ehun
metro, Saizarbitoriarena, zinemara eraman zuen
Alfonso Ungriak, 1985ean; Anjel Lertxundiren
Hamaseigarren, aidanez, egileak berak zuzendu
zuen, 1985ean; Montxo Armendarizek zinemaratu
zuen Atxagaren Obabakoak, 2004an; eta
Kutsidazu bidea, Ixabel, Joxean Sagastibeltzarena,
Fernando Bernuesek zuzendu zuen, 2005ean. 477. Unai Elorriaga
(Bilbo, 1973)
idazleak 2001ean
argitaratu zuen
bere lehen
eleberria,
SP-rako tranbia;
Espainiako
Literatura Saria
eman zioten. Orain
arte argitaratu
dituen lau eleberriak
(aurrekoa, eta
Van't Hoffen ilea,
Vredaman eta
Londres kartoizkoa
da) hizkuntza
askotara itzuli
dizkiote. 478. Juan Zelaia sariak
urtero saritzen ditu
euskaraz idatzitako
entseguak. Kepa Altonaga
EHUko biologoak 2010eko
edizioa irabazi zuen,
Darwin gurean obrarekin. 479. Zientziaren dibulgazioak bere
adierazpideak aurkitzen ditu, batez ere,
Gaiak eta Elhuyar argitaletxeen bitartez. 480. Elkar argitaletxea,
1975ean sortua, euskal
edizio etxeen artean nagusi
da, bai literaturaren
esparruan, bai ikasliburuen
alorrean, bai
diskogintzan.
Argitaletxea
Elkar Fundazioaren partaide da, 1990az
geroztik, beste argitaldari txikiagoekin batera
(Sua, Ttartalo eta Txertoa), Oihuka disko
etxearekin, banakuntza enpresarekin
eta liburu denda sarearekin batera. Fundazioak
literatur eta ikerkuntza bekak
ematen ditu, eta irabaziak euskal kulturak
inbertitzen ditu. 481. Euskal nobelak idazle sona handikoak gordetzen
ditu gaur egun, besteak beste, Ramon Saizarbitoria
(Gorde nazazu lurpean eta Kandinskyren
tradizioa), Joseba Sarrionandia (Gau ilunekoak)
eta Bernardo Atxaga (Soinujolearen semea
eta Zazpi etxe Frantzian). 482. Berri Txarrak (Lekunberri, 1994) taldeak rock musika
egiten du, hardcore ukituekin; abeslari eta gitarra jole
Gorka Urbizuren kantak interpretatzen ditu. 483. BGuztira 2.342 liburu argitaratu
ziren euskaraz 2009an,
hogeita hamar bat argitaletxeren
eskutik; batez beste, liburu bakoitzeko
bi mila ale inprimatzen
dira. Aldea ikusteko, 1974an 100
liburu argitaratu ziren; geroztik,
euskal argitalpengintzak hazkunde
nabarmena izan du, bai
liburu berritan, bai itzulpenetan,
bai berrargitalpenetan. Argitaletxeen
langintzan, ikasliburuak,
eta haur eta gazte literaturak
osatzen dute eskaintzaren % 50
inguru. Agertzen hasiak dira, baita
ere, liburu digitalak: 211 izenburu
ziren euskaraz, 2009an. 484. Euskal literatura berriak gazte sail
esanguratsu bat du emakume idazleen
artean, besteak beste, Uxue Alberdi,
Eider Rodriguez, Itziar Rozas edo Katixa
Agirre (argazkian). 485. Patxi Zubizarreta (Ordizia, 1964) oso
loturik dago haur eta gazte literaturari. Helduentzako
narrazioak ere idatzi ditu (Pospolo
kaxa bat bezala), klasikoak itzuli ditu,
eta poesia errezitaldietan parte hartu izan
du, euskal musikariekin batera. 486. Oreka TX taldeak
txalapartaren hotsa
berriztatu eta zabaldu
du munduan barrena. 487. Galtzagorri Elkartea (Donostia, 1990) haur eta
gazte literaturaren esparruan ari da lanean, ikerkuntzan
bezala
hedapenean,
gure gazteen artean
irakurzaletasuna bultzatu nahirik.
Ilustratzaileak, idazleak,
kontalariak, liburuzainak,
liburu saltzaileak eta
itzultzaileak biltzen du;
Behinola aldizkaria argitaratzeaz
gain, jardunaldiak
eta sariketak ere antolatzen
ditu. 488. Euskal ipuinak bizitasun eta
onarpen handia du argitaletxeen
langintzan; zineman, musikan eta
eguneroko bizitzan eragina ere
badu. Euskal errealitate gatazkatsu
eta zatituaren berri eman izan dute
ipuin bikainetan idazle batzuek,
hala nola Iban Zalduak (Bibliografia)
edo Jokin Muñozek (Bizia lo). 489. Ruper Ordorika (Oñati, 1956),
euskal abestiaren berritzaile handienetako
bat da. Pott literatur taldearen
barruan hasi zen, 1980an; geroztik,
kanta sail luze bat konposatu
du, bere hitzetan, testu tradizionaletan
edo poema abangoardistetan oinarrituta,
folka, rocka eta kantautorea
nahasten dituen estilo pertsonal
batez. 490. Mariasun Landa
(Errenteria, 1949), euskal
literatura idazleak argitaratu
dituen 27 liburuak dira,
Atxagarenekin batera, beste
hizkuntzetara gehien itzuli
izan direnak. Haur eta gazte
literaturaren esparruan beti,
bereak dira Elefante
txori-bihotza edo Krokodiloa
ohe azpian. Azken obra hori
International Board on Books
for Young People (IBBY)
erakundearen ohorezko
zerrendan ageri da.