Euskarazko irakaskuntza
Euskarazko irakaskuntzaren alde gizartearen eskakizunak aintzat harturik, hezkuntza sistemaren ardatz bihurtu da euskara gaur egun, erakunde autonomikoei esker. Euskadiko Autonomia Erkidegoa aitzindaria izan zen legez arautzen (1982); Nafarroan, 1986an hasi zen euskarazko irakaskuntza publikoa; bietan, hizkuntza ereduen arabera zabaltzen da eskaintza. Iparraldean, gizarte ekimeneko ikastolen esku dago euskarazko irakaskuntza, sistema publikoaren finantzaketaz irakasleen aldetik, eta Euskadiko Autonomia Erkidegoaren laguntzaz. Gorabehera batzuk izan diren arren, hezkuntza elebiduna heldutasun eta sendotasun batera iritsi da.
291. Euskadiko Autonomia
Erkidego, irakaskuntzaren oinarri
dira Euskararen Erabilera eta
Normalizazio Legea eta 138/1983
Dekretua, hizkuntza ofizialen
erabilera irakaskuntza
ez-unibertsitarioetan arautzen
duena. A, B eta D ereduak
ezartzen ditu, irakasleen
prestakuntzaren irizpideak
finkatzen ditu, eta
irakasleek bete behar
dituzten gutxieneko
baldintzak
arautzen
ditu. 292. Hizkuntza ereduak:
A ereduan, irakaskuntza
osorik egiten da gaztelaniaz,
eta euskara ikasgai bat da.
B ereduan, bi hizkuntzak
erabiltzen dira, erdi bana,
gutxi gorabehera.
D ereduan, irakaskuntza
osorik da euskaraz,
eta gaztelania
ikasgai bat da. 293. 2010-2011 ikasturteko matrikulazioan,
Euskadiko Autonomia Erkidegoan lau
ikasletik hiru eskolatu ziren D ereduan. 294. Euskal Herria osorik hartuta, 2010-2011 ikasturtean
300.277 ikasle dira euskaraz ikasten, 3-18 urte bitartean.
EAEn, 195.790 ikasle D ereduan,
eta 75.787 ikasle B ereduan.
Iparraldean, 1.480 ikasle dira D ereduan,
eta 4.669 ikasle B ereduan.
Nafarroan, 22.551 ikasle dira (guztien % 23)
D eta B ereduetan,
114 ikastetxetan banaturik. 295. Derrigorrezko
Lehen
Hezkuntzako
matrikulazioaren
mapa
2004-2005
ikasturtean,
Euskal Herri
osoan.
Euskara Kultur
Elkargoak
argitaratua. 296. Ikerketen arabera, EAEn euskara hizkuntza nagusitzat
daukaten ikastetxeetan lortzen dira emaitza
akademiko onenak: Lehen Hezkuntzan,
Bigarren Hezkuntzan eta Batxilergoan,
ikasturtea gainditzen dutenen tasa handiena
D ereduan dago. Datuen arabera,
euskara hizkuntza nagusia duten
ikasle eleaniztunak hobeki prestaturik ateratzen
dira derrigorrezko hezkuntzatik, ez
bakarrik bi hizkuntza ofizialen jakintzaren
arloan, baizik gainerako jakintza gaietan ere. 297. Euskarazko irakaskuntzak lortzen dituen
emaitza hobeak nabarmenago dira Batxilergoan.
Horrela, 2008-2009 ikasturtean, EAEko ikastetxeetan
2. Batxilergoan D ereduko ikasleek % 15
gehiago gainditzen dute, gaztelania nagusi duten ikasleen
aldean. Zehazki, D ereduko ikasleen % 81,4 da
gainditzen duena; A ereduan, berriz, % 66,7. Ez dira
behin bakarrik izandako emaitzak, baizik 2004az geroztik
hezkuntza publikoan nahiz pribatuan
egiaztatzen den joera, eta ziklo guztietan
2004-2005 ikasturteaz geroztik. 298. Nafarroan ere D ereduko ikasleen % 95,95ek
gainditu zuen, 2009an, unibertsitatera sartzeko
hautaproba; aldiz, proba hori gaztelaniaz
egindakoen % 93,43k gainditu zuen. "Unibertsitaterako hautaproba:
euskaraz egindakoen
% 95,95ek gainditu zuen." "Unibertsitaterako hautaproba:
gaztelaniaz egindakoen
% 93,43k gainditu zuen." 299. Nafarroan, sistema
publikoan euskarazko irakaskuntza
1986an abiatu zen,
eta hurrengo urtean
zabaldu zen hizkuntza
eredua hautatzeko aukera:
Haur Hezkuntzan eta Lehen
Hezkuntzan 10.107 ikasle
matrikulatu ziren (% 13,34).
Kopurua etengabe handitu da,
eta 2009an ikasleen % 20 baino
gehiago ziren. Azken hamarraldian,
euskarazko eskolaratze eskaera handitzen ari da
etenik gabe; gaur egun, ikasleen laurden bat eskolaratzen
da euskaraz. Gehienak, sare publikoan;
% 27,5, sare pribatuko ikastoletan. 300. Argitaletxeek
eta irakasleek
Euskal Herriari
buruzko edukiak
eskaintzen
dituzte
programazioetan,
euskal
curriculumaren
arabera:
figura ospetsuak,
historia,
kultura, artea,
folklorea
eta tradizioak. 301. XXI. mendean,
euskarazko
ikasmaterialen
sektorea oso
garrantzitsua da;
nabarmentzen
dira, besteak
beste, Elkar, Erein,
Ibaizabal,
Ikastolen Elkartea,
Ttartalo, Gaiak
edo Giltza
argitaletxeak,
urterik urte
ikasliburuak
argitaratzen
baitituzte.
Euskarazko
liburugintzaren
barnean,
fakturazioaren
erdia da.