Hedabideak
Idatzizko kazetaritza sortu zenez geroztik, euskara beti egon da hedabideetan. Karlisten gerrateetan, prentsa erabili izan zen euskarazko mezuak banatzeko: 1834an, bai liberalek, bai karlistek, euskarazko mezuak txertatu ohi zituzten El Correo del Norte egunkarian. Frankismoaren amaieran abiatu ziren, ordea, euskarazko hedabideak garabide sakon batean, eragile sozial, politiko edo kulturalen ekimenen bidez. Gaur egun, prentsa idatzia, irratia eta telebista egiten dira euskaraz, eta hedabide digitalen esparruan aitzindaria da.
433. Uscal Herrico Gaseta,
Agosti Xahok sortua, 1848. 434. Gerra berriemaileak Muskizen,
Bizkaian, bigarren karlistaldian. 435. EITBren hastapenak. Antenak ETBren etxeko
teilatuan, Iurretan, Bizkaian. 436. Gaur egungo Argia aldizkariaren
aurrekari izan ziren
Zeruko Argia (Iruñea, 1919) eta
Argia (Donostia, 1921) Oraingo
Argia astekaria da, 1980az geroztik, eta euskal kazetaritzaren aitzindaritza
gordetzen du. Gainera, 1997az geroztik webgune bizi, gaurkotu
eta berritzaile bat dauka. 437. 1950eko hamarkadan,
Elizari lotutako irrati batzuk
euskaraz hasi ziren, erlijio,
kirol edo kultur gaiak lantzen.
Pixkanaka, gaiak eta esparruak
zabaltzen hasi ziren, batik bat
Loiolako Herri Irratiak egindako
lanari esker, euskara baserri
girotik atera eta hiriaren bizimodura
egokituz. Herri Irratiak
jendetza handi bat bildu zuen,
1976an, 24 orduak euskaraz
izeneko jaialdian, Anoetako
Kiroldegian, euskarazko
irrati baten alde. 438. ETB1eko Mihiluze
saioak arrakasta handia
lortu du, 500 atal eta
gehiago plazaratuta,
euskararen eguneroko
erabilera informalean
oinarrituta. 439. Euskaldunon
Egunkaria
euskarazko
egunkaria
1990ean sortu
zen, Egunkaria
Sortzen izeneko elkartean bildutako 70 lagunei esker. Egunero 12.000 ale
inguru kaleratu zituen, 2003an Auzitegi Nazionalak itxiarazi zuen arte,
inoiz frogatu ez diren ETArekiko loturak leporatuz. Zazpi urte geroago,
2010ean, epaitegiek artxibatu egin zuten kasua, deliturik ez zegoela
ebatzita. Egunkaria ixteko erabakiak ekarri zuen gaitzespen oldeari esker,
2004an Berria izeneko egunkaria sortu zen, euskarazko egunkari bakarraren
bideari jarraituz. Proiektuaren atzean, EKT taldea dago; egunkariaz
gain, www.berria.info webgunea eta Hitza izeneko 7 toki-egunkari ditu. 440. Euskal Irrati Telebista erakunde publikoa 1983an sortu
zuen Eusko Jaurlaritzak, euskarazko hedabide publikoak antolatzeko:
ETB1 telebista eta Euskadi Irratia. Gaur egun,
ETB1ek eta ETB3k euskara hutsean dute programazioa.
Gazteleraz, ETB2 dago, eta ETBSat kanalak ele bietan
eskaintzen ditu saioak, Ameriketako
diasporari begira. 441. Nafarroan, toki hedabideen
artean nabarmentzen da Ttipittapa
(1980), Baztan, Bidasoa eta
Leitza aldeko aldizkari, webgune
eta telebista proiektu bateratu bat.
Euskalerria Irratia 1988az geroztik
ari da bere eskaintza aireratzen
Iruñerrian, harpidedunen
laguntzari esker. Ekimen
elebidunen artean, bereizi
beharrekoa da Ze Berri? (1996),
euskara sustatzeko doako aldizkaria,
30 bat udalek eta 70.000
aletan argitaratua, bi hizkuntzetan. 442. Hala bedi!, Gasteizeko
irrati librea. 443. Iparraldean, 1963an
hasi ziren Radio Côte Basque
irratiaren saioak; bide hartatik
etorri ziren, geroago,
Baionako Gure Irratia, Irulegi
Irratia eta Xiberoko Botza,
1980ko hamarkadatik
euskaraz ari diren irratiak. 444. ETBk sortua, 1990az
geroztik Euskadi
Gaztea musika
irratia dago. 445. Euskara elkarteen eskutik,
1980tik aurrera aldizkari
eta telebista kate txikiak sortu
ziren, informazio lokala euskaraz
emateko asmoz. Gaur
egun, 33 bat aldizkari kaleratzen
dira, guztira 260.000
irakurlerekin. Euskarazko 6
irrati kate eta 7 telebista kanal
daude, denak erakundeen
laguntzaz bizi direnak. Gipuzkoan,
toki-telebista guztiek
programazioa euskara hutsez
ematen dute. 446. Goenkale saioak 17 sasoitan barrena 3.000 atal plazaratu
ditu; ETB1eko saio zaharrena da. 447. Marrazki
bizidunak, bikoiztutako
saioak eta ekoizpen
propioa dira euskal
telebistak haurrentzat
egiten duen
eskaintza; protagonista
batzuek, Txirri,
Mirri eta Txiribiton
pailazoek, adibidez,
25 urte daramate
antenan. Irusoin
grabaketa estudioak
filmak bikoizten ditu. 448. Herri erakunde
gehienek
webguneak euskaraz
eskaintzen dituzte.
Irudian, Gipuzkoako
Foru Aldundiaren
webgunea. 449. Euskarazko informazio
eskaintza zabala dago sarean.
Idatzizko nahiz ikus-entzunezko
hedabide guztiek dute, gaur
egun, webgune bat. Horrez gain,
euskarazko hedabide digitalak
daude, besteak beste sustatu.com
edo argia.com, blog komunitate
indartsuetan oinarrituta.