XIV. Mendea
Baionako katedraleko gangetako baten
giltzarria harro apaintzen duen irudia dugu
korasta-lema duen ontzi baten lehen irudikapenetako
bat. Lema axial honek eskainiko
duen gobernua askoz hobeagoa
izango da, berehala baztertuko duten
Donos-tiako zigiluko albo-lemarena
baino. Ontzia maniobratzeko aukerak
areagotzeak edukiera edo kargaahalmena
handitzea eta bigarren
ontzi-gain bat gehitzea ahalbidetuko
du. Lema berriak korasta zuzena
eskatzen du; horretarako, gila luzatu
beharra dago. Lastertasuna biziagotu
egingo da ho-rrela eta, gainera, sortuko
den aza-lera bertikalak murriztu
egingo du, lemarekin batera, ontziaren
jitoa.
Giovanni Villani kronikagile toskanarraren
arabera, euskaldunek 1304an
sartu zuten Mediterraneoan "koka esaten zioten" ontzi mota hau.
Baionako katedraleko ganga-giltzarriko ontzia. Erakusten digun
forma biribilaren azpian zera dago, ontzi-irudi hauek lantzen zituzten
hargin-maisuek neurri jakin batzuetara egokitu behar zituztela, giltzarri
edo dintelen proportzioek ezarrietara alegia, eraikin bakoitzaren estetika
orokorraren barnean betiere. © José Lopez
Autore batzuek iradoki badute ere korasta-lema euskaldunek asmatua
dela, kontuan hartu behar dugu beste itsas kultura batzuek ere erabiltzen
zutela, al-Harïriren ontzia esaten zaion 1237ko arabiar ilustrazio honek
erakusten digun bezala. Osterantzean, txinatar nabigatzaileek, arabiarrek
harreman luzea izan zuten haiekin, ontzia gobernatzeko antzeko
sistema axial bat ezagutzen zuten II. mendeaz geroztik. © José Lopez
Erliebe bikain hau Gasteizko Santa Mariaren katedraleko
XIV. mendeko portikoko tinpanoetako batekoa da; Baionako
katedralekoaren desberdina den koka bat erakusten digu.
Bu-lar zuzenak eta frankobordo handiak Bremenen aurkitutako
1380ko kokaren ontzi-hondarrak gogorazten dizkigute.
Antzari erreparatuta, pentsa genezake erliebe honek Hansa
jatorriko ontzi bat irudikatzen duela. Kontuan izan behar
du-gu katedraletako harria lantzen zuten maisuak artista ibiltariak
zirela, oso urruneko lekuetatik helduak sarri, eta bere
pa-troi eta diseinuak zekartzatela berekin. © José Lopez
Ingalaterrako
Eduardo III.aren
txanpona, 1344koa.
Honetan, Baionako
ontzi mota dago
irudikatuta.
Kokan argi
ikusten dugu
branka kurbatua,
Hansako Ligan
erabiltzen ziren
koketakoaz
bestelakoa, inolaz ere. © José Lopez
Baionako katedraleko irudi polikromoan
oinarritutako modeloa. Giltzarrian irudikatutako
ezaugarri orokorrak mantentzen ditu;
alabaina, proportzioak estilizatu egin dira,
garai hartako ontziei buruz egin azterketaren
ondorioz. Modeloa egiteko, kontuan
hartu da artistek zizelkatzen zituzten
motiboak estutzeko zuten
beharra, espazio txikietarako moldatu
behar zituzten eta. © José Lopez
Hemen
Baionako koka,
bere branka
kurboaz, eta
branka
zuzeneko
Bremengoa
aldera
ditzakegu. © José Lopez
Bremengo
koka.
Gasteizko
kate- draleko
ontziaren
jatorria kanpoan
dela pentsatzeko
beste arrazoi bat
Bremengo kokaren hiru
kopiaz egindako
arkeonabigazioaren
esperientzia izan da.
Izan ere, agerian geratu
zen ontzi mota hau Itsaso
Baltikoko ur babestu
samartuetako uda parteko
nabigaziorako dela egokia;
beraz, ontzi hau ez zen ohikoa
izango gure
kostaldean,
Bizkaiko Golkoko
baldintza gogorrak
direla eta, noski. © José Lopez
Korasta zuzenarekin eta lemarekin batera,
txopako zubiak neurri handiagoa hartzen
du, eta mastara hurbiltzen da. Brankak ere
gaztelu txiki bat dauka. Ontziaren neurriak
nabarmen handiagotu dira. © José Lopez
