Berga hereneko oihalak
Berga hereneko oihala lauki formako belatik dator; azken honetatik
bereizten duena trapezoide itxura da, eta mastari belazurrunaren luzeraren
herenean lotuta egotea, erditik lotuta egon beharrean laukiaren
kasuan bezala. Berga hereneko oihala bela-erdigunea
o n t z i a r e n txopa aldera mugitzeko xedez garatu zen,
hautsian edo haize al-dera errazago nabigatzeko.
Bela mo-ta hau laukiaren eta
bela latindar triangeluarraren
artean ko-katzen da, horie- tako
b a k o i t z a r e n abantailak konbinatzen
baititu, dituzten
eragozpenak neurri handi batean bereganatzeke.
Berga hereneko oihalak oso erabilera zabala izan
zuen Bizkaiko Golkoan eta honen periferian, eta
adituek euskal kostaldean sortua dela uste dute.
Aparailu hau ez zen itsas zabaleko ontzietan
ezarri, eta ia-ia bakarrik ontzi txikietan
sartu zuten, XVI. mendeaz
geroztik behintzat.
Traineru modeloa,
berga hereneko oihalak
daramatzala. © José Lopez
Bela moten banaketa.
Bela latindarra
Mediterraneoan,
laukia iparrean, Mantxako
Kanaletik haratago,
eta berga hereneko
oihala Bizkaiko Golkoan. © José Lopez
Basanoaga batel handia
hautsian nabigatzen. Ontzi
tra-dizionalen kopiak eraikitzean
antzinako euskal
arran-tzaleen belan nabigatze-
ko modua
berraurkitzeko
aukera
sortzen
ari da. © José Lopez
Beothuk bale-txalupa,
haize alde nabigatzen Ternuako
mendebaldeko kostaldean.
Red Bayko XVI. mendeko txaluparen
hondarretan egindako
azterketa arkeologikoaren arabera,
badirudi euskal ontzi
hauek, ordurako, berga hereneko
oihalez hornitzen zituztela. © José Lopez
Euskal belaontzien azterketa konparatibo batek
erakusten digu ezen, XIX. mendearen bigarren herena arte,
oihalen goiko ertza horizontala zela.
Geroago hau altxatzera joko zuten, seguruenik ontzi-gain
estankoa zeukaten txalupa handien eraginez. Ontzi
bizkar mota honek, Itsas agintariek ezarri zuten, zaildu
e g i t e n zuen masta nagusiaren txoparanzko
inklina- zioa erregulatzea. Azkenean masta
bertika- lean jarri behar izan zuten, eta honek
berekin zekarren bela-erdigunearen brankar
a n z k o desplazamendua konpentsatzeko,
b e l a z u - rruna nabarmen altxatuko zuten;
horrela bela aerodinamikoagoa
lortu zuten, kontrako haizea
zegoenerako.
Lemak.
© José Lopez
© José Lopez
© José Lopez
© José Lopez
© José Lopez
© José Lopez
XIX.
mendearen
a m a i e r a k o
Ardi-turri potina,
Haiza-bia parean
nabigatzen, Hendaian.
Euskal ontzien karena, oso sakonera gutxikoa
eta jito kontrako planorik gabea ia-ia arraunerako
egokituta egotearen indarrez, ez da haize kontra nabigatzeko
egokiena. Gabe-zia hau, neurri batean, berdindu egingo da
ongi kalkulatutako aparailu batez, bela-erdigunea baxu samar eta
txoparantz mugituxea jarrita alegia. © José Lopez
