Pleiteroak eta katxemarinak
Euskal pleiteroak arrantzarako txalupak garraiorako egokitzean
sor-tu ziren. Mendetan zehar, eta motorra erabiltzen hastean biak
de-sagertu ziren arte, tipologia bera izan dute. Pleiteroaren desberdintasuna
karga errazago egin ahal izateko tostarik gabeko
barne espazioa edukitzea zen. Gainera, kasu askotan edukiera
handiagokoa ere izaten zen, nahiz tripulazioan bost bat pertsona
besterik ez ziren izaten.
Frantzian, pleiteroaren bilakaerak chasse-marée edo katxemarin
deitutako ontzi mota bat emango zuen. XVIII. mendean
katxemarina, hasiera batean txaluparen antzekoa zela,
aldatuz joango zen, harik eta arrantzarako zein maila
txikiko kabotajerako balioko zuen beste ontzi mota bat
izan zen arte. Bretainia eta Normandiako kostaldeetan
garatutako egokitzapen batek bisquine izena hartuko
zuen; honen etimologia biscayenne terminotik dator.
I t x u r a
batean pleiteroaren
antzekoa
bada ere, urpeko aldean korasta sakonagoa da, eta
honek, txopako aldakari bertikaltasun handiagoa ematearekin
batera, hautsian nabigatzea hobetzen du. Geroago, ontzi honi
mesanako bela bat jarriko zioten, eta edukieran ere gora egingo
zuen; horrela, beste mota bateko ontzi gisa erabateko garapena
izan arte aldatuz joango zen. © José Lopez
Pleitero hau belak Euskal Herrian izan zuen azken aldikoa da.
Bela-eremu handia eta diseinuaren erradikaltasuna ontzi motordunen
mehatxuari aurre egiteko modu bat dira. Arreta ematen du trinketaren
neurriak, nagusiaren parekoa baita ia-ia. Bela biak berga seirenekoak
dira, eta nagusiak, bere neurri handia dela eta, mastaoinerantz
ditu eginda mustrokak, maniobrak
errazteko.
Nª Sª de la
Concepción,
Simon
Berasaluze
Arrietaren
hiru
“ p l e i -
t xeruetako”
bat.
G. Gréze
margolariak
Baionan,
1878an,
egindako
olio-pinturaren
kopia”.
Simon Berasaluze
Aginagalderen
o l i o - p i n t u r a
(Deba). © José Lopez
Orioko Mutiozabal ontziolak eraikitako XIX. mendeko pleitero honek ongi islatzen ditu ontzi mota honetan ohikoak diren ezaugarriak. Zingo txikia eta
kroskoko flotazio-lerroak garai bereko arrantzarako txalupenen berdinak dira, eta, hauek bezala, trinketa eta nagusiaz
zeuden hornituta. Alabaina, pleiteroaren neurriak handiagoak ziren, eta hamabi eta hirurogei tona bitartean
har zitzakeen. © José Lopez
Katxemarinaren
kroskoaren forma beteek
oihal-eremu handia eskatzen
dute, haize ahularekin nabigatu
ahal izateko: nagusia eta trinketa
bere gabiekin, eta fokeak eta mesana,
hauek lagundu egingo dute-eta ontzia gobernatzen
saihetseko haizeak direnean, eta
lemazainaren lana ere errazagoa
izango da. Bizkaiko Golkoan
izaten diren bat-bateko eguraldi
aldaketek goiko belak bizkor jaitsi ahal
izatea eskatzen dute, ontzia haize
gogorraz nabigatzeko moduan gera
dadin. Hai-zeak are gogorrago jotzen
badu, aparailuan nagusia eta trinketa
bakarrik laga daitezke, hau da,
txalupan ohikoa den aparailua. © José Lopez
Pleitero baten zuaker-kaxa, Zumaia,
1869. Zingo txikiko ontziek berezkoa
duten ezegonkortasuna hondo lauko
karena batez konpentsatzen zuten
ontziotan. Aldi berean, forma
hauek gorenera eramaten zuten
karga-ahalmena. Ontzi hauen
urpeko alde txikia zela eta,
aurtzol bat erabili behar izaten
zuten alboan, jitoa murriztearren. © José Lopez
Katxemarin baten masteriaren planoa. Irudi honetan begi-bistan
ageri zaigu mastei eta hauen mastagainei eusteko behar diren estaia eta
abenken konplexutasuna. Bela-barreneko eremua murrizteko kizkurze-
rrendak ere ikus ditzakegu, eta baita
mesana-gabiatxo bat ere. © José Lopez
Granvillaise azken bisquine-etako baten kopia
da, 1990ean Granvillen, Saint-
Maloko golkoan, Association des
vieux gréements-ek eraikia.
Nabigazio-probek berretsi
egin zituzten ontzi mota honen ezaugarri nautiko
bikainak, eta hauen artean maniobratzeko
egokitasuna nabarmendu
zen. © José Lopez
