Ontzi nagusiak. XVIII. Mendean
Ontzi nagusi edo nabioa zen belaontzietan izandako gerraontzirik
ahaltsuena. Itsas potentzia baten boterea ontzi nagusi kopuruaren
arabera neurtzen zen; ontzi hauek artilleriako bi bateria edukitzen
zituzten alboko, eta baita hiru ere kasu batzuetan, eta berak ziren
itsasoko bataila handien nondik norakoa markatzen zutenak.
Hasiera batean, espainiar Armadako ontzi nagusi hauetako asko
euskal ontzioletan eraiki zituzten, nahiz geroago jarduera hau beste
kostalde batzuetara aldatuz joango zen. Ontzigintza honetan trebatutako
euskal arotz eta ofizial asko kontratatu zituzten penintsulako
eta itsasoz bestaldeko errege ontzioletan lan egiteko.
Hasiera batean ontzi nagusiak, fragata baino handiagoa bera, egonkortasun
arazoak izaten zituen, armamentuaren gainkargaren eraginez. Antonio
Gaztañeta mutrikuarrak karenarako sistema berritzaile bat garatuko zuen, eta
honi esker ontziaren egonkortasunak nabarmen egingo zuen hobera, lastertasunik
galtzeke gainera. Sistema grafiko batean oinarritutako metodo honek kroskoaren
aurrealde eta atzealdearen forma zehatz-mehatz finkatzea ahalbidetuko du; izan
ere, ordura arte forma hori inprobisazioaren eta ontzigile bakoitzaren esku onaren mendean zegoen.
Iratiko pagadii
z e i d i a ,
Nafarroan.
Ontzietako masteriak or-dura
arte inoiz ikusi gabeko neurriak
hartu zituen, eta basoko zu-haitzik
handienak erabili behar ziren
horretarako. Forma, erresistentzia
eta arintasunagatik izeia
zen mastak egiteko espezierik bilatuena.
Pirinioetan 35 luzerainoko
piezak eskuratzen zituzten,
baina hauek mendietan zehar garraiatzeko
injinerutza lan handiak
egin behar ziren.
Osterantzean, neurri ertaineko
ontzi bat eraikitzeko 2.000 haritz
heldu baino gehiago behar ziren.
Zur eskari masibo honek Europako
eremu handiak soildu zituen. © José Lopez
XVIII. mendea arte, ontzi nagusietako
lema lema-zurrunaren bidez gobernatzen
zuten; lema-kanarekiko perpendikularrean
jartzen zen makila bat zen, eta lemadunak
berak maneiatzen zuen txopako zubitik.
To-na kopuruaren gorakadak, baina, sistema
horren bidez hain ontzi handiekin
behar bezala nabigatzerik eza ekarri zuen;
horregatik, gobernu-gurpila
asma-tu zuten eta
honek, polea sistema
ba-ten
bidez, arindu
egiten zuen
lemariaren lana. © José Lopez
Fragataren
branka
eta
txopa
aldeko
ikuspegiak. © José Lopez
Ontzi
nagusia,
txopatik eta
brankatik ikusita. © José Lopez
90 kanoiko ontzia.
Gaztañetaren planoa. Arte de fabricar reales. © José Lopez
Ontzi hauek, ur gaineko katedralak,
euskal ontzigintzaren
bilakaerak iritsitako teknologia mailarik
gorentzat hartuak ziren. 90
kanoiko ontzia, 1720koa. © José Lopez
Marinelak
eta itsas
infanteria
kontatuta,
maila
ertaineko
lineako
ontzi batek
zazpiehun pertsona
inguru behar
zituen. Hainbeste jende
hornitzeko eta hartzeko,
ezinbestekoa zen lauzpabost
ontzi-gain edukitzea;
horietan egoten ziren, halaber,
ordezko piezak, munizioak,
armamentua, etab.
Espazio eta higiene neurririk
ezaren eraginez,
ontzi hauetako
komandanteen
kezka nagusietako
bat
gaixotasunak
izaten
ziren. Ontzi hau
Nuestra
Señora de la
Asunción
izeneko beste
baten antzekoazen;
azken hau Pasaian
egin zuten 1779an, eta euskal
kostaldean La Guipuzcoana izenaz
ezagutzen zuten.
Caracasko Errege Konpainia
Gipuzkoarrarentzat nagusietan nagusia
zen ontzi hau, baina egin
zuen lehen bidaian
bertan
ingelesek harrapatu,
eta
beren
gerrako
armadan
sartu zuten, Prine William izenaz. © José Lopez
Ontziak gero eta handiago izaten
segitzen dute, ontzi-gain edo b i z k a r
kopuruari dagokionez bereziki;
fragaten kasuan be-zala,
estaia-belak erabat garatuko
dira, eta haize alderako na-bigazioa
nabarmen hobetuko
dute. Lema-gurpila hasiko dira
erabiltzen, ontzia errazago
gobernatzearren. © José Lopez
