Ontzi txikia. Ezaugarriak

Tipologiaren ikuspegitik, ontzi txikiek itsas zabalekoek baino aniztasun handiagoa erakusten dute. Kostalde bakoitzak bere ezaugarriak ditu, eta hauexek baldintzatzen dute tokian tokiko ontzi-arkitektura eta, horrenbestez, tipologi aniztasuna. Euskal kostaldearen ezaugarrietako batzuk ur zakarrak eta haizeen irregulartasuna dira. Hauek horrela, nabigatzeko baldintzak ez dira samurrak; gainera, gure estuarioetan duela gutxi egindako lan batzuk arte, portu gehienetarako sarreran arrisku handiz igaro beharreko hareazko barra zegoen. Hauexek dira euskal ontzien morfologia baldintzatu duten eta beste itsas kultura batzuetatik bereizten dituzten ezaugarriak eman dizkieten faktore behinenak.

Tripulazio ugariak. Gure kostaldearen haize-erregimena, ez baita finkoa, faktore nagusia izan da euskal ontzioletan arraun bidezko propultsioa garatzeko. Kaletaraino aldeko haizerik gabe joan ahal izateak tripulatzaile asko eskatzen zituen. © José Lopez

Gastronomi elkarteak. Egunean zehar, arrantzan egitera irteteko seinalea heldu bitartean, tripulazioak elkarrekin izaten ziren portuan. Ontzi bakoitzak biltegia zeukan bere lanabesak gordetzeko, eta bertan kuzinatzen eta atseden hartzen zuten; eta sagardo-barrika ere ez zen urrun izango. Inguru hau aldatuz joan zen, harik eta gaur egungo gastronomi elkarteetara iritsi zen arte. © José Lopez

Arraun bidezko propultsioak ahalegin ekonomikoan eta ahalegin horretatik ateratzen den etekina optimizatzean eragiten du. Faktore honek bere eragina izan du eus-kal ontzi txikien arkitekturan, eta horretatik ontzi luze, estu, arin eta zin-go txikikoak atera dira. © José Lopez

Txalupa baten forma-planoa. Migel Antonio Mutiozabal. © José Lopez

Arraun bidezko propultsioaz gain, eus-kal ontziek jakin dute haizearen indarra ba-liatzen horretarako aukera zegoenean. Be-la-aparailuan, tradizionalki, trinketa eta na-gusia izan dira, berga hereneko oihalez. © José Lopez

Barra igaro ahal izateko, euskal ontziek oso zingo edo sakonera gutxi zeukaten. Ontzi onez gain, maniobra arriskutsu honek tripulazio eskarmentudunak behar zituen. © José Lopez

Arraun bidezko propultsiorako diseinatutako ontzi hauetan belan nabigatzeko, tripulazioek trebetasun handia erakutsi behar dute. Ontziaren proportzio finak eta zingo txikia lastertasunaren al-deko dira, egonkortasunaren kalteko ordea. Iraultzeko arriskuari kontra egiteko, tripulazioaren a b i - l e z i a dago. © José Lopez