Eraikuntza motak. Teilakatuta eta topeka
Gure inguruan, Europako Atlantiko aldeko krosko teilakatu edo trinkatuen ordez krosko lauak erabiltzen hasi
ziren Errenazimendua atean zela. Eraikuntza teknika hauek elkarren kontrakoak dira, kontzeptu mailan. Kroskoa
trinkaduran egitean kanpoaldeko oholak teilakatzen diren bitartean, ondoren barne egitura emanez betiere, krosko
laua, gaur egun arte iritsi dena, barne egitura eginez hasten da, eta hau, gero, oholezko forru batez estaltzen
da, hauen ertzak elkarren kontra jarrita, edo topeka, lotzen direla.
Teknika bakoitzak abantailak eta eragozpenak ditu. Teilakatze sistemaren interes nagusia kroskoa eraikitzeko
unean moztu berriko zura, edo hezea, erabili ahal izatea da, honek ez dio eta haren estankotasunari inolako
arazorik sorraraziko. Topeka egindako kroskoetan, ontziaren forma askoz zehaztasun handiagoz aurre-zehazteak
karga-ahalmena optimizatzea ahalbidetu zuen. Faktore hau oso interesgarria zen Indietako Ibiliaren eta
Ternuarakoen bidaia berri eta luzeetarako.
XIX. mendeko arrantzako potin baten kopia, Albaola elkarteak egina. Errenazimenduan, krosko
lauen eraikuntza erabat garatu zen euskal ontzioletan, teilakatze sistema ordezkatu zuen, eta gaur
egun arte iritsi zaigu sistema hori. © José Lopez
Istinkatzeko lanabesak,
topeka jarritako oholen artean iztupa sartzeko. © José Lopez
Istinkatzeko lanabesak,
topeka jarritako oholen artean iztupa sartzeko. © José Lopez
Topeka.
Oso garrantzitsua da krosko laua eraikitzeko zura
lehor samar egotea. Uretaratu aurretik, oholen
arteko junturak landare-zuntzez
betetzen dira; horrela, uretan
daudenean, zura busti eta
puztean kroskoaren
estankotasuna
bermatuta
e-gongo da.
Krosko lauak uretan
sua-be eta isilean
mu-gitzeko
abantaila izango
du © José Lopez
Teilakatuta.
Kroskoko oholak gainjarrita daudenez meheagoak izan daitezke;
horrela ontzi arinagoa egiten da. Gainera, teknika honetan zur heze
edo moztu berria erabil daiteke. Badu, baina, arazo bat, ezen kroskoaren
erliebeak turbulentziak sortzen
ditu nabigazioan zehar, eta
soinu ezagun bat horiekin batera;
eta honek, ontziaren hidrodinamikari
eragiteaz gain,
harrapatu beharreko espezie
batzuen aurrean ontzia
a-gerian laga dezake,
baleen kasuan esaterako. © José Lopez
Donostiako Kontsulatuaren txaluparen modeloa. Teilakatze
edo trinkadura sistemaz egindako kroskoa erraza da identifikatzen;
ohol-ilara teilakatuek urrunetik ikusteko moduko
erliebea erakusten dute. Ontzi ofizial eta militar txikiak
teilakatze sistemaz ekidatu ohi zituzten sarri,
askotan lehorrean gordetzen zituztelako;
horrela, edozein unetan uretara zitzaketen,
estankotasun arazorik
izan gabe alegia. © José Lopez
Urbietako ontzi-hondarra. Mea-garraiorako pinaza
bat da, XV. mendearen bigarren erdialdekoa, Gernikan
aurkitua. Ontzi hau erabat dago teilakatze sistemaz
egina, eta teknologia honen erabileraren
az-ken epekoa d a .
Izan ere, hurrengo
mendean desagertu
egingo da teknika
hori, eta to-peka egindako
kroskoak hartuko
dio lekua. © José Lopez
Zura haritik
pitzatzen,
Aezkoan. © José Lopez
Antso Azkarraren Iruñeko 1194ko
Bi-bliareneszena.(Harburg-Oettinghen
eskuizkribua). Irudi honetan, arotz
ontzigileek aizkora erabiltzen dute.
Oholak ateratzeko zerra erabiltzen
ez zen garai bati lotua dagoke. Zerraren
ordez, enborrak zabaltzeko ziriak
sartzen zituzten, mazoen bidez hasieran,
enborrak zatitu eta gero zuraren
hariari segituz aizkoraz pitzatzeko.
Azkenean aizkora txikiago batzuez
arbastatzen zituzten. © José Lopez
Euskal aizkora,
Erbititarrek
Nafarroako
Leitzan egina. © José Lopez
