XIII. Mendea testuinguru atlantikoa

Parisko Agiritegi Nazionalean dago Donostiako kontzejuaren zigiluaren argizarizko inpresioa, 1297ko dokumentu bati atxikia. XIII. mendeko Europa atlantikoko ontzi motarik garrantzitsuena irudikatzen du, hain zuzen itsas merkataritza hedatzea ahalbidetu zuena. Ontzi mota hauxe erabiltzen zuten, halaber, euskaldunak merkataritzan aritzen ziren beste erresuma batzuetan, Ingalaterraren kasuan bereziki. Osterantzean, erresuma kristauek ontzi mota hau erabili zuten bere kanpaina militarretan, esate baterako 1248an Sevillaren konkistan, ekintza hartan euskal eta kantabriar ontzien partaidetza erabakigarria izan baitzen Guadalquivir ibaian defentsak gainditzeko.

Donostiako zigilua, 1352koa. Nafarroako Agiritegi Nagusia. Parisko Agiritegi Nazionaleko 1297koaren berdintsua. © José Lopez

Erriberriko San Pedro elizako portikoko tinpanoan irudikatutako ontziak halako ezberdintasun batzuk baditu, morfologiari dagokionez, Donostiakoarekin; argi eta garbi ikusten da kroskoko goialdeko oholak ez direla ontzibularrean amaitzen, baizik eta altxatu egiten direla, kroskoan txertatutako gaztelu batzuei eustearren. Baliteke ontzi tipologia honen sorburua Europa iparraldean egotea. © José Lopez

Miniatura frantsesa, garai hartako ontzi bat irudikatzen duena. Honen tipologia eta Erriberriko San Pedro elizakoarena bera da. © José Lopez

Elkarren kontra saihetsez jarritako ontziak, kai edo badia berean kokatuak. Garai horretan, Do-nostia oso garrantzi handiko portu hiribildua zen. Orduan Nafarroako erresumakoa zelarik, Antso VI.a Jakintsua erregeak hainbat legez hornitu zuen; hauexek osatzen dute egun ezagutzen ditugun itsasoko lege koderik zaharrenetako bat, 1180ko fo-rua alegia. Tipologia bera era-biltzen zuten hainbat ontzi modelo egiteko, aldaketa bakarrak neurrietan izaten ziren eta. © José Lopez

Ostiako erromatar ontziaren profila eta XIII. mendekoena oso-oso antzekoak dira, harrigarria bada ere, ontzibularretako buru sendo eta irtenak bezalaxe. Honen argitan, pentsa genezake halako jarraitasun bat e-gon zela erromatarren garaitik XIII. mendea arte, ontzien diseinuari dagokionez. © José Lopez

Alfontso X.a Jakintsuaren Santa Mariaren kantigetako miniatura, XIII. mendekoa. © José Lopez

Iruñeko San Nikolas hiriko zigilua, 1236koa. © José Lopez

Iruñeko San Zernineko Unibertsitateko Burguko eta SanNikolas Hiriko zigilua. Iruña.1274. © José Lopez

Winchelseako zigilua, Ingalaterra, XIII. mendea. © José Lopez

Parisko Agiritegi Nazionalean dagoen Donostiako 1297ko zigiluaren erreprodukzioa. © José Lopez

Iruñeko Bibliako eszena. Biblia hau egiteko mandatua Antso Azkarrak eman zuen 1194an, Petrus Ferrandus-ek egin zuen, eta eskuizkribua, berriz, Harburg- Oettinghen-en lana izan zen. © José Lopez

Aditu batzuen ustez, Donostiako zigiluko ontziak 20 metro inguru izango zi-tuen luze. Hurrengo mendeetan zehar, ontzi mota honek berrikuntza asko jasoko zituen, betiere garaian garaiko eskakizunetara egokitzearren. © José Lopez

Zigiluek erakusten dutenaren arabera, euskal, ingeles eta kantabriar portuetan ontzi mota berberak erabiltzen zituzten. Baiona, Lapurdiko beste inguruak bezala, Ingalaterraren mendean zegoen, eta In-galaterrako koroarentzako ontzigintza gunerik behinenetakoa zen hiria. © José Lopez

Donostiako zigiluko ontziak txopa eta branka simetrikoak erakusten ditu, eta al-bo- edo kudea-lema istriborrean, oholak teilakatuta egindako kroskoa, eta habe-buruak kroskoa zeharkatzen dutela. Lemazaina doan txopako zubi edo alkazarra du, oso ko-menigarria baitzen horrelakoa itsas zabaleko nabigazioan. Gainera, plataforma garaia oso e-rabilgarria zen bo-rrokaldietan. © José Lopez