Historiako Errege Akademiaren Hiztegian (1802) ondokoa irakur daiteke:

Hiribilduaren gorputza baratze asko eta ondo landuez inguratuta dago, eta barazki gozoen espezie batzuk, zainzuri bikainak eta borraja asko ematen dituzten baratzeak dira. Borrajaren loretik kontserba asko ateratzen dituzte, gozoak direlako eta gordetzen diren potoak halakoak direlako, oso ezagunak baitira Erresumako leku askotan Oñatiko pitxertxoak izenarekin

. Eta gure galdera da, zeinek eta non egiten zituzten pitxertxo horiek? Hiztegi horretan bertan, aurrerago, ondokoa azaltzen da:

Ugari dira, mundu mineralari dagokionez, ur gezako iturburu on eta delikatuak, metal uraren iturriak, gehienak burdina eta berun askokoak, gero mea ontzi lantegietan erabiltzen direnak buztin zuriari berniza eman edo beiraztatzeko.

Eta ondokoa eransten du Hiztegiak: Badaude, era berean, karobi handiak, jaspe hauskararenak eta harri lanetakoak, eta lur ugari ontzi eta teila lantegietarako. Zein ontzi lantegi? Nongoak? Ontzi lantegiak egoteko behar diren inguruabar guztiak zeudela han esan behar dugu: buztinak, beirarazteko beruna, potoak.

Gaur egun badakigu Oñatin ondoko ontzigile hauek zeudela:

- Dionisio eta Ezekiel Boie. XIX. mendearen erdi aldean bizi izan ziren. Narbaxako ontzigileen seme eta bilobak ziren.

- Jose Urzelai, Josefa Lazkurainekin ezkonduta zegoena, eta ondoren bere seme Paulino Urzelai Lazkurain, Oñatin 1824an jaio zena. Jose Oñatin hil zen 1866an hirurogeita bederatzi urte zituela. Paulino ere Oñatin hil zen 1867an.

- Juan Jose Enperantza Bergarakoa zen eta Oñatin zegoen 1867an, Jose Luis hogeita bi urteko bere semearen heriotzaren agirian azaltzen den bezala.

- Eta Roke Martin Olalde Irazabal, 1820ko abuztuan Oñatin jaio zena. Rokeren Pedro Olalde eta Joakina Irazabal ziren. Hari buruz ez dakigu gauza handirik, 1871n oraindik ere Oñatin ontzigile zela izan ezik.

Gasteizen, XIX. mendearen lehen erdialdean bazen Antonio Isasi bat, Oñatikoa, eta ziurtasun osoz dakigun seme ontzigile bat izan zuena. Hori ez ote zen izango bere aita ere Oñatin ontzigile izan zelako?